جامعه مدنی، خانواده مدنی
جامعه مدنی یکی از مفاهیمی است که همانند مشارکت هم هدف توسعه و هم وسیله نیل به توسعه است. البته این دو مفهوم ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و به عبارتی می توان گفت که هم نیاز یکدیگر هستند. جامعه ای که اعضای آن مسئولیت پذیر بوده و در فضای عمومی موجود به تصحیح نظام اجتماعی پرداخته و کمکیار دولت است. مفهومی قابل تامل که می توان گفت دوای درد مشکلات فعلی ایران است.
در این میان واژه خانواده مدنی حکایتی دیگر دارد. خانواده مدنی سنخی از خانواده است که دکتر جلایی پور در کتاب جامعه شناسی ایران به آن اشاره می کند. در واقع این مفهوم به عنوان پیوست فصل وضعیت زنان در ایران شناخته می شود و جلایی پور از آن دفاع می کند. قبل از شرح خانواده مدنی که برای من بیشتر تقلیدی از جریان حرکت وضعیت دموکراسی سیاسی به سایر حوزه ها تا خانواده است، لازم می دانم به نظر دکتر جلایی پور در رابطه با وضعیت زنان اشاره نمایم. وی شرایط زنان در ایران را تبعیض آمیز دانسته و با تبیین اصول فمنیسم ( به عنوان خواستار برابری زنان با مردان) و فرعی دانستن برخی گزاره های آن مثل «آزادی بدن» به فعالان این عرصه توصیه می کند تا از بکار بردن واژه فمنیسم نهراسند.
وی در تشریح اصول بنیادین خانواده مدنی می آورد: «میان روابط دموکراتیک در بیرون خانه (عرصه عمومی) و روابط مدنی در درون خانواده اشترکاتی هست. ارتباط مبتنی بر اعتماد در دموکراسی بیرونی...با ارتباط مبتنی بر اعتماد و عاطفه در درون خانواده تشابه دارد: در هر دو عرصه، روابط مبتنی بر گفت و گو و تفاهم است، در هر دو عرصه ما باید بر اساس لیاقت ها و استعداد خود را به دیگران عرضه کنیم... در مجموع، دموکراسی در عرصه عمومی مجموعه ای از اقدامات برای سازمان دهی بهتر مشارکت مردم است. همین مطلب درباره خانواده مدنی صحیح است و خود را در تصمیم گیری ها نشان می دهد.»
خانواده مدنی به عنوان سنخ، جدای از مزیت هایش که بلامنازع است، در یک متن غیر واقع بینانه پرورش یافته است. متنی با عنوان زنان بی دفاع در اجتماع. در واقع ایده ضمنی این سنخ این است: در حالی که جامعه به نفع زنان نیست، حداقل خانواده مناسب را پدید آورده و در پی آن جامعه برابر را شکل دهیم. این تعریف از وضعیت جامعه ایران بی شک بی انصافی محسوب می شود.
