وبگاه شخصی سعید هراسانی

گسترش حوزه های ورود دولت ها در جهان امروز به امری ضروری تبدیل شده است. این امر در کنار تلاش برای کوچک سازی دولت ها بوده و نتیجه آن یک تضاد بین کارویژه های دولت است. در کنار این ها بر هیچ آگاهی پوشیده نیست که در دنیای امروز ما دنیایی یک پارچه، ریسکی و پیچیده است و توان پیشبینی امور را از کف دولت ها رهانیده است. این امر دولت ها را در کلیه برنامه ریزی های رفاهی با مشکل مواجه ساخته است. در این یادداشت قصد دارم تا به این پیچیدگی ها پرداخته و ایده های را برای عبور از آن بپرورانم.

علاوه بر خاصیت ارگانیک جوامع امروز که به قول دورکیم نه به صورت مکانیکی-فیزیکی بلکه به صورت شیمیایی (ترکیب متغییر های پیچیده با یک دیگر) قابل بحث است، باید یکپارچه شدن جامعه جهانی و شکل گیری شهروند جهانی را باید مزید بر علت دشوار شدن فرایند برنامه ریزی دانست. جدای از این شهروند انعکاسی به تصمیمات دولت و بیم و امید های حاصل از آن واکنش نشان داده و روابط پدرسالانه حکومت با خود را نمی پذیرد. همچنین ریسک های خود ساخته ( ن.ک: جهان رها شده) و شهروند انعکاسی در مقابل پیامد های این برنامه ها پاسخ می طلبد و دولت را به حال خود رها نمی سازند. در کنار اینها دموکراتیزه شدن جوامع و آزادی های فردی خود مشکل دیگری ایجاد کرده است.

با شرحی که در بالا آمد، بسیاری عطای برنامه ریزی را به لقای آن بخشیده و از آن صرف نظر کرده و دولت کوچک با کارویژه های محدود را تجویز می کنند. اما از کسی پوشیده نیست که رها ساختن دنیای امروز (که نه سیر طبیعی که دست ساز ما است) پیامد های شدیدی را به همراه دارد. در خصوص برنامه های فراغت، این شرایط برای جوامعی مثل ایران که از نظام ایدئولوژیک و فرهنگی قدرتمندی برخوردار است، بیشتر خود را نشان می دهد.

از نظر نویسنده بهترین ایده و راهکار برای گذر از این دوگانگی شهروندی فعال کریس روجک است. « شهروندی فعال مبتنی بر الگوی توانمند شده ای از فرد است که از حقوق و مسئولیت های مدنی خود آگاه است و آن را به کار می بندد. این الگو بر دو سطح استوار است: نخست وجود یک جامعه مدنی که شهروندان را از گزینه های سبک زندگی و انتخاب های سیاسی آگاه می سازد. دوم تشریک مساعی میان شهروندان، سازمان های داوطلب، بازرسان ویژه و دولت به منظور نیل به مشارکت فعال در حقوق و مسئولیت ها.»

بر اساس این نگاه برنامه ریزی دولت به سیاست گذاری های کلان محدود شده و شهروندان آگاه از وظایف و حقوق در جوامع محلی متناسب با الگو های برنامه ریزی مشارکتی دست به برنامه ریزی می زنند. پوشیده نیست که فعالیت های فرهنگی دولت هیچگاه به صورت مطلوب بازده نداشته و این به سبب نگاه بالادستی به جامعه به خصوص جوانان – که خصلت آنها فرار از هنجارها و روند های مرسوم اجتماعی می باشد-  است.

این فرایند چند مزیت اساسی دارد که عبارت است از:

1.      دولت جامعه را به حال خود رها نساخته و آن را از رهیافت کلان هدایت می کند؛

2.      اصل کوچکی و توانمندی دولت حفظ می شود؛

3.      اصل آزادی و دموکراسی را رعایت میکند؛

4.      اطلاعات کمی و کیفی اجتماعات آنان را از ریسک های خود ساخته مصون می سازد؛

5.      شهروندان مسئولیت های خود را پذیرفته و نسبت به اطلاعاتی که به دست می آورند برخورد سازنده دارند؛

6.       اجتماعات محلی به صورت طبیعی خود را در فرایند جهانی شدن یاری رسانده و دولت ها بر این امر کنترل دارند.

مطالب مرتبط:

شهروند فعال