گونه شناسی نفاق
یکی از تقسیم بندی های اساسی قرآن کریم طبقه بندی افراد به سه گروه تقوا پیشگان،کافران و منافقان می باشد که اگر بخواهیم آن را به زبان علمی بیان کنیم میتوان از سه گروه همنوا،نا همنوا و هم نوانما نسبت به ارزش ها و هنجار های اجتماعی نام برد.
در ارائه تعریف از «همنوا نما» یا منافق می توان دو رویکرد را در پیش گرفت.نخست آنکه از منافق به عنوان شخصی یاد کرد که در مقابل جامعه قدرتمند خود دست به تزویر میزند و رویه ریا پیش میگیرد.اما در رویکردی دیگر می توان آن را تضاد در اندیشه و عمل، منتج از عدم درونی شدن ارزش ها و هنجارهای مسلط در جامعه دانست.
...
همانطور که همه ما می دانیم، نوع و جهت کنش افراد بر اساس باورها و ارزش های درونی شده آنان شکل می گیرد و انحراف در کنش ناشی از انحراف در اندیشه است. باورها،ارزش ها و هنجار ها از عناصر فرهنگی به شمار میروند که در شکل گیری نظام شخصیت تاثیر زیادی دارند و براساس این عناصر نوع شخصیت افراد شکل می گیرد؛ حال اگر این فرهنگ مسلط در فرایند جامعه پذیری نتواند فرد را به یقین برساند نوعی تردید در کنشگر پدیدار می شود که حاصل آن عدم تطابق رفتار با باور می باشد چرا که کنشکر اهمیت ارزش ها را در جامعه دریافته لاکن این باور در خود وی شکل نگرفته است.
نکته مهم دیگر این می باشد که اساسا همنوانمایی یک خرده فرهنگ اجتماعی می باشد و همنوانمایان در درون این خرده فرهنگ دست به کنش میزند.از دلایل این استدلال این نکته می باشد که شکل گیری تردید در روند جامعه پذیری به دلیل تماس کنشگر با یک خرده فرهنگ نامرئی امکان پذیر می شود و یک جریان،توان تقویت این تعارضات و تردید ها و تداوم آنها را دارد.
نهایت امر آنکه توجه به این نکته نیز ضروری است که بین اندشه و کنش نوعی دیالکتیک برقرار است و گاهی اوقات انجام کنش منافقانه، تردید در اندیشه را سبب می شود.
انتشار یافته در نشریه دانشجویی عهد؛ دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران!
